Karfitsa,Στον τοίχο,Μυστικά, 31/12/2010, Ε.Αρτζανίδου

Karfitsa 31/12/2010

Στον τοίχο

Μυστικά.

-Πιο σιγά θα μας ακούσουν τα παιδιά και δεν πρέπει. Δε θα καταλάβουν είναι μικρά και θα πληγωθούν. Μόνιμες ψιθυριστές συζητήσεις γονιών και ενηλίκων με αφορμή την οικονομική κατάσταση της χώρας που πλήττει το κάθε νοικοκυριό. Νοικοκυριά στο κόκκινο από δάνεια, ανοίγματα που μέχρι χθες δεν αποτελούσαν πληγή, έμοιαζαν να είναι όλα ελεγχόμενα. Έμοιαζαν, όμως δεν ήταν. Τελικά το πλοίο που περήφανο, φαινομενικά, αρμένιζε τσακίστηκε από ανικανότητα του καπετάνιου, πάνω σε ένα γιγάντιο παγόβουνο. Το σκαρί βυθίζεται, τα νερά έχουν εισχωρήσει και παγώνουν σε ρυθμούς ταχύτατους κάθε ζωντανό οργανισμό που δυστυχώς δεν έχει άμυνες και νοσεί. Τα χρήματα δεν αρκούν. Περικοπές στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ατέλειωτες ουρές στα Ταμεία για τη θεώρηση μιας συνταγής και λόγος στα παιδιά- πιο σιγά δεν θα καταλάβουν θα στεναχωρηθούν τα χρήματα δε φτάνουν, όσα ακόμη μπαίνουν στο σπίτι, για ένα μικρό δώρο. Δράσεις, όπως μπαλέτο, ζωγραφική, πληροφορική, Αγγλικά, Γερμανικά ή διακόπτονται ή μειώνονται σε μια που είναι τελείως απαραίτητη. Τα χρήματα δε φτάνουν. Ας μην το πούμε ακόμη στα παιδιά. Θα πάρουμε παπούτσια, όπως τότε στη δεκαετία του 1970, Πρωτοχρονιά και Πάσχα από το μικρομάγαζο με ότι πιο απλό και φτηνό προσφέρει. Τα χρήματα παγώνουν. Το στόμα κλειστό που κρατά φυλαγμένο το μυστικό. «Απόλυση. Πρόκειται να με απολύσουν ή πρέπει να υπογράψω μια σύμβαση ωρομίσθιου δίχως δικαιώματα και δίχως αύριο». Ψίθυροι στο σπίτι. «Δε θα καταλάβουν τα παιδιά. Τελευταία μας κοιτούν αλλιώς, δε ζητούν μόνο μένουν σιωπηλά». Μυστικό καρφωμένο στον τοίχο. «Να μην το μάθουν τα παιδιά έτσι και αλλιώς δε θα καταλάβουν και ίσως το πράγμα, αυτή τη νέα χρονιά να αλλάξει και τότε τα παιδιά να παραμείνουν χαρούμενα και να συνεχίσουν να ονειρεύονται. Ένα μυστικό κολλημένο στον παιδικό τοίχο. «Πως τα κάνατε έτσι! Εμείς τι φταίμε!».

Αρτζανίδου Έλενα

Τα "Μυστικά και ψέματα" στις 7/12 ήταν στον Ιανό.

Mε αφορμή το φωτογραφικό υλικό που μόλις παρέλαβα, ανακαλώ τη βραδιά της 7/12/2010 του Ιανού, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου μου, "Μυστικά και ψέματα" εκδ. Βιβλιόφωνο. Την όμορφη αυτή βραδιά με το πατάρι του Βιβλιοπωλείου γεμάτο θυμάμαι πρώτα από όλα την παρουσία των παιδιών Δ΄τάξης του 11 Δημ. Σχ. Καλαμαριάς που ήταν όλα εκεί μαζί με το Δ/ντή τους κ. Ανθόπουλο και τους δασκάλους τους. Τα παιδιά καιρό πριν διάβασαν το βιβλίο και ετοίμασαν ερωτήματα για να ακουστούν και να απαντηθούν από εμένα. Έτσι οι τέσσερις εκπρόσωποί τους πραγματικά με δυσκόλεψαν, αλλά και μου έδειξαν ένα μικρό δείγμα των όσων τους ενδιαφέρουν και τους απασχολούν. Η βραδιά έκρυβε όμως εκπλήξεις ιδιαίτερα για το κοινό, οι μαθητές στις παύσεις μου από τις αναγνώσεις αποσπασμάτων έντυσαν, με τη συνοδεία του ακορντεόν από τη δασκάλα μουσικής, με τις φωνές τους το κείμενο και ταξίδεψαν όλους μέσα στην αίθουσα με τα δυο τραγούδια που επέλεξαν.
Η βραδιά όμως είχε και δυο ακόμη καλεσμένους τον Αν. Καρακίτσιο, καθηγητή Παιδικής Λογοτεχνίας του ΑΠΘ, που κατέθεσε τις απόψεις του για το βιβλίο και τον Γιάννη Κεσσόπουλο,δημοσιογράφο, που συντόνισε την εκδήλωση αλλά και ως δημοσιογράφος διατύπωσε και τα δικά του ερωτήματα.
Υπέροχη βραδιά και τους ευχαριστώ όλους καλεσμένους και συμμετέχοντες.

My Friend Valery, from L.A.

MEMORIES OF SUMMER SEEM FAR AWAY WITH ALL THIS BAD WEATHER SO I THOUGHT WE COULD ALL REMEMBER THIS.... SYMI.... HAPPY NEW YEAR!!!

Στις δύσκολες αυτές μέρες, όταν δέχεσαι από φίλους και μάλιστα που προέκυψαν από την καλοκαιρινή διαμονή στο Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου είναι υπέροχες και μοναδικές.
Η Βάλερυ, γνωρίζοντας πόσο αγαπώ τα Δωδεκάνησα και ειδικά τη Ρόδο και το πρώτο ξαδερφάκι της τη Σύμη, επέλεξε να μου ευχηθεί και να μου ξυπνήσει γλυκές μνήμες από το καλοκαίρι μας με την αποστολή μιας υπέροχης φωτο από το ταξίδι μας για μια ακόμη φορά στο νησί.
Μια Σύμη, κούκλα μας εύχεται Καλή Χρονιά!

Στον τοίχο, Παρασκευή 24/12/2010, "Η παλιοπαρέα,",Karfitsa Thessaloniki.

24/12/2010,karfitsa Thessaloniki.

Στον τοίχο

Η παλιοπαρέα.

Χρόνια τώρα, λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα, το συνηθίζαμε να πηγαίνουμε στο σπίτι των φίλων για να αποφασίσουμε για το γιορτινό τραπέζι της ημέρας στο οποίο ως συνήθως ήταν καλεσμένη όλη, δεκαπέντε τον αριθμό μαζί με τα τέκνα φτάναμε τους είκοσι δύο, η παλιοπαρέα από τα χρόνια τα φοιτητικά.

Έτσι και τώρα πρώτη έφτασα στο γνώριμο σπίτι και από συνήθεια πέρασα στην κουζίνα. Η φωνή της φίλης μου με ειδοποίησε πως θα πρέπει να περιμένω λίγο μόνη. Εξοικειωμένη έβαλα καφέ και πήγα στον προσφιλή πίνακα του τοίχου που η οικογένεια συνήθιζε να κρεμά τις δραστηριότητες της , όχι από περιέργεια αλλά από σιγουριά πως θα βρω για μια ακόμη φορά κάποια σπάνια συνταγή για τα χριστουγεννιάτικα γλυκά που θα έπρεπε να ετοιμάσουμε, τη λίστα των καλεσμένων φίλων, αλλά και κάποιων συναδέλφων της οικογένειας, τα δώρα που επρόκειτο να αγοραστούν, τα ποτά που θα μας κρατούσαν μέχρι αργά στο σπίτι που όλοι τόσο αγαπούσαμε. Πλησίασα και διάβασα το πρώτο χαρτί η ανάσα μου προς στιγμή πάγωσε. Ακριβώς δίπλα του υπήρχε ένα ίδιο με άλλη ημερομηνία, τα πόδια μου αμέσως κόπηκαν. Στριμωγμένο στη γωνία βρήκα ένα γνώριμο λογαριασμό και τα μάτια μου πεταχτήκαν έξω.

-Μα πως είναι δυνατόν, σκέφτηκα και ξεροκατάπια, όταν είδα και κάτι άλλο που ήταν σαν να δεχόμουν αιφνίδιο κεραυνό. –Βλέπεις τα χάλια μας, άκουσα την φωνή της φίλης μου και γύρισα. Η ατημέλητη εμφάνισή της ήταν το επόμενο σοκ.

–Ξέχνα το ρεβεγιόν που ήξερες, ούτε γλυκά ούτε φαγητό με ιδιαίτερες γεύσεις, όσο για δώρα είναι αυτά που βλέπεις. Κάθε λογαριασμός στο χέρι κάθε φίλου μήπως και ξελασπώσουμε το σπίτι , μήπως πληρώσουμε το τηλέφωνο πριν γίνει παρελθόν, μήπως καλύψουμε τα απλήρωτα χρέη στα φροντιστήριο των παιδιών, μήπως καταφέρουμε και κρατήσουμε το αυτοκίνητο μήπως...σταμάτησε και γρήγορα συνέχισε. Ελπίζουμε πάλι κάποιος από την παλιοπαρέα να μας καλέσει για να περάσουμε φέτος τα Χριστούγεννα, είπε και έπεσε σακί στην καρέκλα.

Σοκαρισμένη κοίταξα την άλλοτε ευδιάθετη, όλο ζωντάνια φίλη μου και προς στιγμή τον πίνακα. Αντί για χαρούμενες συνταγές και καλεσμένους είχα μπροστά μου μια συνταγή χρεών και δόσεων. «Ας αφήσουμε, στο τοίχο τα δύσκολα, σκέφτηκα, τους φίλους όμως θα τους πάρουμε μαζί για να γιορτάσουμε αυτά τα διαφορετικά Χριστούγεννα».

Άνοιξα την αγκαλιά μου και την κράτησα σφιχτά, μέχρι που είδα ένα σημάδι ελπίδας στα μάτια της.

- Χρόνια πολλά, φιλενάδα και όλο αυτό θα το περάσουμε όλη η παλιοπαρέα μαζί.

Έλενα Αρτζανίδου

Στον τοίχο, Σάββατο 11/12/2010, η στήλη μου στην εφημερίδα Karfitsa Thessaloniki.

Στον τοίχο.

Πλησιάζουν Χριστούγεννα και όπως πάντα ολοκληρώθηκε η καθιερωμένη γιορτή στην πλατεία Αριστοτέλους, με το κουρασμένο δέντρο ακίνητο και το καράβι που χρόνια δε λέει να σαλπάρει, από κοντά χορωδίες, μουσικές και φωτορυθμικά.

«Χαμογελάστε», ορίζουν οι μέρες, όμως είναι αδύνατον, όταν το πορτοφόλι είναι μόνιμα άδειο. Αντίθετα το γραμματοκιβώτιο πλημμυρισμένο τελευταία από επιστολές Τραπεζών,

-Παρακαλώ φροντίστε για την αποπληρωμή των δανείων σας.

«Χαμογελάστε», συνεχίζουν να μας εκλιπαρούν, όταν καθημερινά τουλάχιστον ένα κατάστημα κλείνει και προστίθεται ένα ακόμη ενοικιαστήριο στη άλλοτε πολύβουη όλο ζωντάνια πόλη του Βορρά.

«Χαμογελάστε», επιμένουν, στην πιάτσα των ταξί, με τα οχήματα καλογυαλισμένα και παρατεταγμένα σα σε πορεία να περιμένουν με το τουφέκι τον πελάτη για το ένα δρομολόγιο.

«Χαμογελάστε», παρακαλούν τα πολυκαταστήματα τροφίμων, όταν οι περισσότεροι ζούμε τη γνωστή διαφήμιση, «γάλα 1ευρώ, πάριζα για τα παιδιά 1,75ευρώ, τσίχλες για το Γιαννάκη 1,20 ευρώ, βιβλίο 19ευρώ, ακριβό ας το αφήσω ίσως κάποια άλλη φορά…», υπολογίζοντας το κάθε ευρώ για τα τελείως απαραίτητα.

«Χαμογελάστε», επιτάσσουν οι βιομήχανοι, την ώρα που τα μεροκάματα και τα εργατικά δικαιώματα είναι λίγο πριν τη διαγραφή τους.

«Χαμογελάστε», μας παρηγορούν, οι ευρωπαίοι δανειστές μας την ώρα που κανείς δε γνωρίζει αν και πότε θα τελέψουμε με τα χρέη που άλλοι δημιούργησαν και άλλοι δηλαδή οι απλοί πολίτες καλούνται να αποπληρώσουν.

«Χαμογελάστε», φωνάζουν οι ψυχολόγοι, αλλιώς φίλοι μου την κατάθλιψη σαν αρχή μαζί με τη μελαγχολία την έχετε στο τσεπάκι σας, και επειδή άγιες μέρες ξημερώνουν για λίγο κλείστε την κουρτίνα με τα γκρίζα και αφήστε το φως να σας πάρει από το χέρι.

«Χαμογελάστε», και απομακρυνθείτε από τον τοίχο.

Αρτζανίδου Έλενα

Ο Ανδρέας Καρακίτσιος, καθηγητής Παιδικής Λογοτεχνίας ΑΠΘ, μιλά για τα "Μυστικά και Ψέματα", της Έλενας Αρτζανίδου.

Μυστικά και ψέματα Η Έλενα Αρτζανίδου, γνωστή πλέον και καταξιωμένη συγγραφέας, ασχολείται με τη συγγραφή, κυρίως παιδικών λογοτεχνικών βιβλίων, από το 1996. Είναι κατεξοχήν πεζογράφος και έχει ασχοληθεί σχεδόν με όλα τα είδη της παιδικής πεζογραφίας (αφηγήσεις βραχείας και ευρείας φόρμας και βιβλία γνώσης). Γενικά τα τελευταία χρόνια η συγγραφέας είχε στραφεί σε κείμενα βραχείας φόρμας και κυρίως παραμυθητικές αφηγήσεις, βιβλία γνώσης και εξαιρετικές εικονογραφημένες ιστορίες, όπως για παράδειγμα: Με λένε Πρόμις, Ψυχογιός, 2007· Δεν έφταιγα εγώ, Ψυχογιός, 2008· Η οικογένεια, Ψυχογιός, 2008· και Τα γυαλάκια της Μαλένας, Ψυχογιός2009. Όμως επιστρέφει στην πραγματική αγάπη και στο ξεχωριστό της συγγραφικό στίγμα που αποτυπώνεται ενδεχομένως εναργέστερα και καλύτερα στις αφηγήσεις ευρείας φόρμας. Στο συνολικό έργο της Έλενας Αρτζανίδου ξεχωρίζει πρώτα - πρώτα μια ομάδα βιβλίων με βάση την έκταση της αφήγησης, τη δομή και τη φόρμα της και τον αποδέκτη της. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών τα βιβλία αυτά μπορούν άτυπα να ενταχθούν υπό τον ευρύ όρο της παιδικής νουβέλας. Η γραμματολογική και ειδολογική εξέταση στο χώρο της παιδικής λογοτεχνίας είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Λίγα είναι τα κείμενα της παιδικής αφήγησης που εγγράφονται κατ’ αποκλειστικότητα σε ένα μόνο αφηγηματικό είδος ή σε έναν αφηγηματικό τρόπο. Τα περισσότερα είναι λογοτεχνικά υβρίδια και ελάχιστα είναι εκείνα τα κείμενα που δεν αναζητούν στηρίγματα και βάση σε άλλα προγενέστερα ειδολογικά στοιχεία σε συγγενικά κείμενα και μη. Θα έλεγε κανείς ότι οι διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό των αφηγηματικών τύπων και λογοτεχνικών ειδών, προβληματίζουν ανοίγουν εξαιρετικά πολύ το τοπίο της γραφής και καθιστούν κενό γράμμα τον εντοπισμό του λογοτεχνικού κανόνα. Ειδικότερα το φαινόμενο της πολυμορφίας και υβριδικότητας εμφανίζεται λιγότερο στις αφηγήσεις ευρείας φόρμας, που υπακούουν σε συγκεκριμένους κανόνες και ανάλογες αισθητικές αρχές, και περισσότερο στις αφηγήσεις βραχείας φόρμας. Στην κατηγορία αφηγήσεις ευρείας φόρμας ανήκει και το παρόν βιβλίο Μυστικά και Ψέματα. Από τις εκδόσεις Βιβλιόφωνο. Στα βιβλίο αυτό η συγγραφέας εστιάζει την προσοχή της σε καταστάσεις της σύγχρονης καθημερινότητας που συναντάει κανείς στη μεγάλη αυλή του σχολείου, στο μικρό δωμάτιο των παιδιών, στις μικρές παρέες. Ταυτόχρονα όμως χαμηλώνει το βλέμμα της και αντικρίζει σαν ίσος προς ίσον τους μικρούς ήρωές της που τώρα δεν είναι πια παιδιά αλλά σχεδόν προέφηβοι και έφηβοι, εάν όχι έφηβοι. Στην πραγματικότητα οι ήρωες του βιβλίου είναι αόριστα στην τελευταία τάξη του Δημοτικού. Η συγγραφέας στρέφει το ενδιαφέρον σε θέματα απλά και ασήμαντα για τους ενήλικους αλλά τόσο κρίσιμα για τους μικρούς ήρωες. Βάζει τον αναλυτικό και μεγεθυντικό της φακό στα απλά και καθημερινά, στις καθημερινές συγκρούσεις των παιδιών, στις φιλίες τους στις παροδικές γκρίνιες, και ακόμη και στην εχθρική στοχοποίηση κάποιων παιδιών με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ενδεχομένως διαφορετική πολιτιστική ταυτότητα. Ανακαλύπτει αθέατες πλευρές της καθημερινότητας των παιδιών, τις σχολιάζει, τις φωτίζει, τις εκθέτει και τις εξηγεί με τον δικό της λογοτεχνικό τρόπο. Παράλληλα όμως σχεδόν σε κάθε κείμενο εφευρίσκει διάφορους τρόπους να επιλύσει τα μικρά προβλήματα της σχολικής και οικογενειακής καθημερινότητας χωρίς να φαίνεται πουθενά ότι διδάσκει, ότι συμβουλεύει και ότι μιλάει ως ένας τυπικός γονιός ή ένας τυπικός και αδιάφορος δάσκαλος και γενικά ως ενήλικος. Έτσι ο αναγνώστης μπορεί εύκολα να δει και να παρατηρήσει ολοκληρωμένα στο βιβλίο Μυστικά και ψέματα κάποια παιδιά στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού που ατενίζουν με τη δική τους λογική και με τη δική τους αφέλεια τις δυσκολίες που πιθανόν να αντιμετωπίζουν σε αυτήν τη φάση της ζωής τους όλα τα παιδιά όλου του κόσμου όλων των φυλών και όλων των ξεχωριστών περιπτώσεων. Στο βιβλίο Μυστικά και ψέματα πρωταγωνιστούν μια όμορφη κοπέλα, η Κίτυ με χαρακτηριστικά και νοοτροπία που παραπέμπουν σε χαρακτηριστικά Μπάρμπυ μαζί με τη Ματίνα αναλόγου λογικής και επιλογών αμφίεσης και κόμμωσης και στυλ και προτεραιοτήτων, δηλαδή ροζουλί δωμάτιο, ανάλογα ρούχα, κορδέλες σκουλαρίκια και ότι βλέπουμε σε ανάλογες περιπτώσεις. Είναι ένα δίδυμο ταιριαστό και αχώριστο, το οποίο όμως είναι στα όρια της κοινωνικά αποδεκτής υπερκαταναλωτικής συμπεριφοράς σε ρούχα στολίδια, φω μπιζού κ.λ.π. Η πρώτη η Κίτυ είναι παιδί μια ευκατάστατης οικογένειας– ο πατέρας είναι πιλότος και λείπει συχνά- και έχει μια αδερφή την Παναγιώτα, που κινείται στους ρυθμούς της ποπ μουσικής και φαντασιώνεται με αντίστοιχα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, δηλαδή ένα τελείως διαφορετικό άτομο χρώματος φυλής κ.λ.π. που ονειρεύεται και μιμείται είδωλα από τον κόσμο της μουσικής, π.χ. Μαντόνα κ.λ.π. και λειτουργεί αντιστικτικά με το μοντέλο Μπάρμπυ και τις πριγκιπικές φαντασιώσεις της αδερφής της. Πλάι στην Κίτυ κινείται και η κλασική φιλενάδα, η Ματίνα της ιδίας φυλής, δηλαδή με πριγκιπικές φαντασιώσεις, λατρεία και μιμήσεις στις φιγούρες Μπάρμπυ, αλλά λαϊκότερης καταγωγής και χαμηλότερης οικονομικής κατάστασης.. ( Η Ματίνα και ο αδερφός της μένουν στο ίδιο δωμάτιο). Το τρίτο μέλος της παρέας είναι ο Κωνσταντίνος, με τα μακριά μαλλιά, με την σχετική προδιάθεση για χαβαλέ αλλά και μια σχετική υπολανθάνουσα συμπεριφορά στοχοποίησης των δυο κοριτσιών. Είναι ένα παιδί ζωηρό έως ατίθασο με ηγετικά προσόντα με πιστούς φίλους και οπαδούς έτοιμος για φασαρία. Ο Κωνσταντίνος είναι παιδί χωρισμένων γονιών. Στη σχολική τάξη εισβάλλουν: ένα παιδί όχι διαφορετικής καταγωγής, γλώσσας και κουλτούρας, αλλά νιοφερμένος που μπαίνει για πρώτη φορά στην τάξη της Ματίνας της Κίτυ και του Κωνσταντίνου. Είναι η Αραβέλλα σελ.45 και ο Αντώνης σελ., 52-53. Η συγγραφέας δίνει στους ήρωες τη δυνατότητα να υιοθετήσουν φράσεις, εκφράσεις, συμπεριφορές και γλώσσες που δε μιμούνται απλώς τις αντίστοιχες παιδικές αλλά είναι άμεσα παιδικές. Βαθύς γνώστης της παιδικής ψυχικής ιδιοσυστασίας, η συγγραφέας εισδύει στην ψυχή των μικρών ηρώων και την αναπαριστά με πειστικότητα και αληθοφάνεια. Η συγγραφέας, δίνει έμφαση στην προσωπικότητα του παιδιών, στις σκέψεις του, στις λογικές του και στις αντιδράσεις του. Διευκολύνεται έτσι η ταύτιση του αναγνώστη με το μικρό πρωταγωνιστή και γίνεται πιο άνετη η συνομιλία μαζί του. Παράλληλα με την πολλαπλή παρουσία σκηνικών στοιχείων και διαλόγων (έμμεση αφήγηση) επιτρέπει στον αναγνώστη να εμφαίνει στην κατανόηση των αιτιωδών σχέσεων ανάμεσα στα γεγονότα και επεισόδια και στην τυπική τους ερμηνεία.

Το κυρίαρχο όμως στοιχείο είναι ότι στο αφήγημα ευρείας φόρμας είναι ότι δημιουργούνται πιο σύνθετες καταστάσεις. Οι πρωταγωνιστές δεν είναι πλέον, όπως στα προηγούμενα αφηγήματα βραχείας φόρμας, απλά χαρακτήρες διανεμημένοι με βάση ένα σενάριο με παιδαγωγικό περιεχόμενο.. Οι ήρωες τώρα εξατομικεύονται, εγγράφονται σε ένα χώρο προσδιορισμένο και ενδεχομένως και σε έναν αντίστοιχο χρόνο. Κερδίζουν σε εσωτερικότητα και γίνονται ευκολότερα αντικείμενα ελκυστικά σε ταυτίσεις. Οι ήρωες αντιμετωπίζουν καταστάσεις που οι αναγνώστες τις έχουν ήδη διαισθανθεί και τις περιμένουν.

Ειδικότερα όμως και αυτό είναι το στοιχείο που κάνει τη διαφορά είναι ότι στο συγκεκριμένο αφήγημα ευρείας φόρμας οι ήρωες εξελίσσονται, θα έλεγε κανείς ότι ωριμάζουν και βελτιώνονται. Είναι σαφές ότι ο Κωνσταντίνος παιδί χωρισμένων γονιών μετατρέπει την αδικαιολόγητη επιθετικότητα που αναμιγνύεται με μια δόση εκρηκτικού χαβαλέ σε μια πιο ώριμη συμπεριφορά, κάτι που δεν έρχεται μόνο του αλλά μέσα από μια σειρά αλλαγών των προσώπων που τον περιβάλλουν. Για παράδειγμα η μητέρα που αντιλαμβάνεται ότι έχει χάσει με τις δουλειές και τα τρεχάματα το γιό της, ή ότι έχει κλάψει πολύ για τη φυγή του άντρα της και ότι φτάνει πια το ψέμα για να ανακαλύψει την απουσία του. Σε τέτοιες συμπεριφορές ο μικρός αναγνώστης αναζητά το μέλλον του ή απλά το σκέφτεται ή το οργανώνει και δημιουργεί έτσι την πρώτη του προσωπική αφήγηση.

Η Ματίνα και η Κίτυ σιγά- σιγά αναλαμβάνουν πιο υπεύθυνους ρόλους, συλλογίζονται, σκέπτονται υπολογίζουν περισσότερο τους άλλους και τελικά και οι δυο μαζί παρόλο που συγκρούονται για τα μάτια του νεοφερμένου Αντώνη μεταμορφώνονται και εξελίσσονται . Αποβάλλουν το μονολιθικό τρόπο προσέγγισης των καθημερινών πραγμάτων, (δεν είναι όλα για πριγκίπισσες), οργανώνουν τα σχέδιά τους για το μέλλον με προσοχή και αυτολογοκρίνονται περισσότερο χωρίς να χάνουν τον αυθορμητισμό τους, απλώς γίνονται λιγότερο αφελείς.. Αυτές οι μεταμορφώσεις των ηρωίδων δημιουργούν την αίσθηση ότι βλέπουμε ζωντανά τη μεταμόρφωση της κάμπιας σε χρυσαλλίδα.

Το ίδιο συμβαίνει πολύ πιο ευκρινώς στον Κωνσταντίνο, γιατί εδώ η μεταμόρφωση δεν είναι μόνο εξωτερική αλλά πολύ πιο εσωτερική. Είναι αυτός που διαμορφώνει και προσδιορίζει με άλλο τρόπο τη σχέση του με τη μητέρα του, είναι αυτός που απομυθοποιεί τον πατέρα του, είναι αυτός που προσεγγίζει πιο ώριμα τα δυο κορίτσια, την Κίτυ και τη Ματίνα. Αυτοί που δεν αλλάζουν γιατί μάλλον είναι πιο ώριμοι είναι οι δυο νεοφερμένοι η Αραβέλλα και ο Αντώνης.

Η ιστορία σταματάει βέβαια πριν οι ήρωες μπουν στην εφηβεία, όλα αυτά είναι κατορθώματα μιας προεφηβείας που προμηνύεται θυελλώδης.

Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η υπόθεση του βιβλίου της Έλενας Αρτζανίδου. Και εδώ θα μπορούσε εδώ να σταματήσει οποιαδήποτε αναφορά. Υπάρχει όμως και κάτι περισσότερο

Το βιβλίο ένα κείμενο 140 σελίδων περίπου διατηρεί σε πρώτη ορατή ανάγνωση κάποια ειδολογικά χαρακτηριστικά που πραγματικά ενδιαφέρουν.

Πρώτον: Οι ήρωες δεν εξελίσσονται απλά αλλά σταδιακά αντιλαμβάνονται τον πραγματικό εαυτό τους. Όλα τα γεγονότα, τα επεισόδια και όλες οι συζητήσεις μεταξύ τους καταλήγουν στην ανακάλυψη του εαυτού έστω και ατελώς. Όλα τα επεισόδια είναι έτσι οργανωμένα, ώστε να καταλήγουν στη σταδιακή και εξελικτική μεταμόρφωση των ηρώων – παιδιών σε άτομα αν όχι ολοκληρωμένα αλλά τουλάχιστον με ένα βήμα μπροστά .

Δεύτερον: Είναι καθοριστικός ο ρόλος τη ς οικογένειας στην εξέλιξη και μεταμόρφωση των ηρώων σε όλες τις περιπτώσεις . Η Ματίνα και η Κίτυ είναι περισσότερο προϊόντα του συστήματος αξιών που πρεσβεύουν, δηλαδή της τηλεοπτικής διαφήμισης των Μπάρμπυ κ.λ.π. Ο ρόλος της οικογένειας παρότι εμφαίνεται ως ανεκτικός και ελάχιστα παρεμβατικός είναι αυτή με το στέρεο σύστημα αξιών που στηρίζει τα παιδιά στις παλινδρομήσεις και στις παρεκτροπές.. Διαφαίνεται μια οικογένεια ανοιχτή έτοιμη να συγχωρήσει, να συμβουλέψει και να ανακτήσει τα σκήπτρα στην επιρροή τη ς συμπεριφοράς.

Τρίτον: Η παρουσία μιας σχολικής κουλτούρας και μιας ποικιλίας ηρώων με θετική και αρνητική συμπεριφορά . Συγκρούεται ο Αντώνης με τον Κωνσταντίνο αλλά δεν είναι ακριβώς οι δυο όψεις του νομίσματος , δηλαδή ο καλός μαθητής με τον κακό μαθητή. Η σύγκρουσή τους ξεπερνάει τα μανιχαϊστικά μοντέλα της σχολικής καθημερινότητας και καθορίζει τις διαφορές σε άλλα επίπεδα αυτά των παραλλαγών μιας προεφηβείας που προβάλλει απειλητική και άγρια. Στο τέλος η βελτίωση για όλους είναι καθοριστική. Δεν μπορείς να πεις ότι υπάρχει κάποια σχολική αντι –κουλτούρα η οποία διαχέεται στους ήρωες. Οι ήρωες δεν έρχονται σε σύγκρουση με τη σχολική κουλτούρα και την ανάλογη οικογενειακή, απλώς αποκλίνουν ελαφρώς.

Τέταρτον: Προτείνεται ως λύση και ως μοντέλο συμπεριφοράς ένα σύστημα αξιών και μια ουσιαστική κριτική στάση απέναντι στην τηλεοπτική επιρροή και επίδραση που δημιουργεί από μόνη της στερεότυπα και αξίες. Αυτή η κριτική περνάει πολύ έμμεσα και πολύ διακριτικά. Συνοπτικά οι ήρωες παιδιά κοινωνικοποιούνται και εντάσσονται μέσα από αφηγήσεις και επεισόδια σε ευρύτερα κοινωνικά σύνολα.

Οι αφηγηματικές επιλογές είναι στο πνεύμα όλου του βιβλίου: σταθερές, απλές και σίγουρες, δηλαδή τριτοπρόσωπη αφήγηση, χωρίς αναχρονίες και αναδρομές. Κυριαρχεί η γραμμική ροή της εξιστόρησης των γεγονότων και επεισοδίων με εμβόλιμες σκηνές και χαρακτηριστικούς διαλόγους. Ο χώρος γίνεται πολύ ενδιαφέρων, καταγράφονται κάποιες πλατείες με κάποια χαρακτηριστικά οικιστικά που παραπέμπουν σε αστικά κέντρα και που όλο κάτι μας θυμίζουν.

Με βάση τα παραπάνω, δηλαδή την εξέλιξη των ηρώων, την ωρίμανσή τους, την απόκτηση της αυτονομίας τους και την τελική τους ολοκλήρωση ως μαθητές και μαθήτριες και ως παιδιά ισορροπημένων οικογενειών διαπιστώνουμε ότι έχουμε μια αφήγηση ευρεία ς φόρμας που κινείται ειδολογικά στην παράδοση των κοριτσίστικων μυθιστορημάτων μαθητείας.

Ιανός, 7 Δεκέμβρη 2010

Ανδρέας Καρακίτσιος

Συνέντευξη στον Ν. Πέσιο, εφημερίδα Karfitsa Θεσ/νίκη,4/12/2010

Μυστικα και ψέματα, Έλενα Αρτζανίδου

Μυστικά και ψέματα-Ερωτήσεις,σχόλια ,εργασία-WIKI Δημ.Σχ.Νεάπολη

Από την εκδήλωση της Νεάπολης.
Όταν ο δάσκαλος αγαπά τη λογοτεχνία την αξιοποιεί με κάθε εργαλείο και καταφέρνει να φέρει σε αληθινή επαφή τα παιδιά με πρώτο στόχο την ψυχαγωγεία και την καλλιέργεια του συναισθήματος. Η Ελένη Μπούσια είναι μια από αυτές τις παιδαγωγούς που χρόνια τώρα αθόρυβα και μεθοδικά τολμά και συνεχίζει να εμπλέκει τη λογοτεχνία στην εκπαιδευτική διαδικασία με νέες μεθόδους και την τεχνολογία από κοντά δημιουργικά και ουσιαστικά(http://1onepolisd1.wikispaces.com)
Σε ευχαριστώ για μια ακόμη φορά Ελένη και φυσικά και τους μαθητές σου.

Απόψεις μετά την εκδήλωση.
Δευτέρα 22 Νοεμβρίου 2010, ώρα 7 μ.μ.
Όλα είναι έτοιμα για την παρουσίαση στη βιβλιοθήκη του Δήμου Νεάπολης. Τα παιδιά κάθισαν στις πρώτες σειρές , η ομάδα των δημοσιογράφων πήρε θέση δίπλα στη συγγραφέα και το δημοσιογράφο Γιάννη Κεσσόπουλο. Στην οθόνη προβολής εμφανίστηκαν εικόνες από τη δουλειά των παιδιών μέσα στην τάξη.
Γυρίζοντας πίσω, όσο περίμενα ν αρχίσει η παρουσίαση, ξαναείδα τις περασμένες βδομάδες. Τη λάμψη , αλλά και το "ωχ" στο βλέμμα όταν πρότεινα να διβάσουμε ένα βιβλίο.Οι εκλογές μας έδωσαν τον απαραίτητο χρόνο να το διαβάσουμε. Μοιρασμένοι σε ομάδες δημιουργησαν σύννεφα λέξεων που θεώρησαν αντιπροσωπευκτικές από το βιβλίο, κατέγραψαν ερωτήσεις, δημιούργησαν νέες ομάδες, ανάλογα με τους ήρωες που τους άρεσαν, και παρήγαγαν κείμενα, ζωγράφισαν. Μία μέρα πριν από την παρουσίαση κάναμε, με όλες τις ομάδες, μια εφ όλης της ύλης συζήτηση - και πρέπει να ομολόγήσω ότι ήταν από τις καλύτερες που έχω συμμετάσχει ποτέ- κατά τη διάρκεια της οποίας η συμμετοχή , τα σχόλια, οι λεπτομέρειες που θυμούνταν, οι απορίες και το ενδιαφέρον ήταν πέρα από κάθε προσδοκία.
Αφησα πίσω μου τις προηγούμενες ημέρες και κοίταξα την ομάδα των μικρούτσικων δημοσιογράφων Η παρουσίαση ανέδειξε ερωτήματα, σκέψεις, νέες απορίες. Τα παιδιά με ενδιαφέρον άκουσαν τη συγγραφέα να απαντάει και να εξηγεί το μονοπάτι που ακολούθησε για να μας χαρίσει το νέο της βιβλίο. Μετά τις πρώτες στιγμές αμηχανίας όλα κύλησαν χωρίς μυστικά και μέχρι το τέλος όλα τα ψέματα είχαν διαλυθεί από τους μικρούς αναγνώστες ...
Δύδκολο το θέμα του βιβλίου, όπως και η πορεία προς το μεγάλωμα. Πότε και γιατί έχω μυστικά; Η μισή αλήθεια είναι ψέμα; Πώς ξεχωρίζω τι λέω και σε ποιον; Με γλώσσα που πλησιάζει και αγγίζει τα παιδιά, με εικόνες που τους είναι οικείες, με γεγονότα που όλα τα παιδιά έχουν βρεθεί αντιμέτωπα , η συγγραφέας διαχειρίζεται στιγμές καθημερινές μιας ομάδας παιδιών που θα μπορούσαν να είναι τα δικά μας. Οι καθημερινές αγωνίες τους, οι λαχτάρες τους, οι φόβοι τους, τα κρυφά τους όνειρα , τα πρώτα σκιρτήματα, η ανάγκη να είναι ενταγμένα στο σύνολο της τάξης αλλά και οι αρχηγικές τάσεις, τα πρώτα βήματα στο χτίσιμο του προσωπικότητας τα συναντάς όλα μέσα στο βιβλίο. Και παρότι θα μπορούσαν να το υπερφορτώσουν είναι με τέτοιο τρόπο δοσμένα που αποτελούν όλα μαζί μια κινηματογραφική απεικόνιση του μικρόκοσμου των οικογενειών μας.

Τα βιβλία μας ταξιδεύουν , μας χαρίζουν ατέλειωτες ώρες ονειροπόλησης αλλά και ευκαιρίες προβληματισμού, είναι πάντα "δίπλα" μας, ακούν τα μυστικά μας, βλέπουν το δάκρυ ή το γέλιο μας, γαληνεύουν την ψυχή μας.
"Όταν ήμουν παιδί , στο χωριό μου, έβλεπα τα σύννεφα στον ουρανό και έπλεκα ιστορίες με το μυαλό. Στην πόλη τώρα πια χάθηκαν τα σύννεφα, δε βλέπουμε τον ουρανό κι έτσι άρχισα να γράφω τις ιστορίες μου σε χαρτί " , είπε σε μια προηγούμενη παρουσίασή της η συγγραφέας ( από τις αγαπημένες μου φράσεις).
Στην αναζήση των ιστοριών που κρύβουμε μέσα μας κι όχι στα σύννεφα συμπαραστάτης μας είναι ένα βιβλίο.


ΥΓ
Τρία σχόλια : Πάντα επιλέγει η συγγραφέας να δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στους μικρούς της ήρωες (φανταστικούς και μη). Η παρουσία των ενηλίκων είναι διακριτική και λειτουργεί σαν κυματοθραύστης. Δίνει την πρωτοβουλία των κινήσων και των επιλογών στα παιδιά θεωρώντας ότι για να γίνουν ώριμα, υπεύθυνα και ικανά να διαχειριστούν καταστάσεις πρέπει να ξεκινήσουν από μικρά. Από την άλλη πλευρά είναι σαν ν ανοίγει ένα φως σε όλους εμάς τους ενήλικους και μας δίνει την ευκαιρία να παρατηρήσουμε ,σαν θεατές, όσα διαδραματίζονται συχνά κάτα από τη μύτη μας και τα καλύπτει ένα πέπλο από μυστικά και ψέματα.
Το δεύτερο σχόλιο έχει να κάνει με την επιλογή της συγγραφέως για τη χρήση πολλαπλών πρωταγωνιστών. Δεν υπάρχει μιά ή ένας ήωίδα ή πρωταγωνιστής. Είναι μια ομάδα παιδιών τα οποία συναντάμε και μας παρουσιάζονται σε διάφορες πτυχές του καθημερινού χρόνου τους. Δεν είναι κάτι που συναντάμε συχνά και με τη μορφή που έχει στο βιβλίο αυτό. Τα παιδιά έχουν αρκετές επιλογές ταύτησης με αρκετούς χαρακτήρες. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην ομάδα της τάξης των ηρώων πολλές και όχι ευθύγραμμες, κάτι που επίσης παρουσιάζει με ρεαλισμό την καθημερινή ζωή στο σχολείο και όχι μόνο.
Το τρίτο σχόλιο αφορά το κόστος του βιβλίου. Βέβαια όλα έχουν να κάνουν με το είδος του χαρτιού που επιλέγεται ( πάχος, τετραχρωμία) , αλλά θα έπρεπε να ληφθούν υπ όψιν και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούν και να εξευρεθεί ένας τρόπος ώστε να μην καθίσταται το βιβλίο είδος πολυτελείας.